O colexio Salesiano “Nosa Señora da Mercé”, mesmo antes de ser só  o Pazo de Serantellos, foi un  priorado dependente da abadía  cisterciense da  Armenteira. A infeliz desamortización de  Mendizábal expulsou aos monxes e expropiou as súas terras. O goberno do momento púxoas a poxa pública, sendo don Vicente Cuervo , mariño de profesión, o seu primeiro comprador, quen destinou a leira a Escola de Garda-mariñas. Foi nesta época cando por necesidades de utilidade pública, a leira quedou dividida en dúas pola estrada que leva de Cambados ao Grove.

Ancián, viúvo e coa prole dispersa por diversos puntos da xeografía española, puxo en venda a súa fermosa propiedade con vistas de trasladarse á súa Andalucía natal. Con todo a súa ausencia desta terra, deixou o seu nome gravado nun topónimo local, non escrito, que aínda hoxe día lémbrase. O viaxeiro ou camiñante que desde Cambados diríxese ao Grove ou, sinxelamente, quere chegar ao noso colexio, observará como, apenas uns centenares de metros antes de chegar a el, o terreo elévase e debuxa unha curva cara á esquerda. As xentes de Castrelo e pode ser que tamén as de Cambados coñecíana a “Costa ou a Curva do Cuervo”, en clara alusión ao seu propietario.

O novo propietario levaba por nome e apelido José Manuel da Torre e unha torre figura no escudo  heráldico que fai memoria de tal familia sobre o  dintel da entrada principal –entón chamada de carruaxes- desde os xardíns exteriores á sobria e nobre escalinata que daba acceso ao piso alto do pazo.

Levou a cabo o novo dono non poucas reformas. A galería-miradoiro actual é obra súa e transformou construcións existentes en  caballerizas, pois era dono de cabalos de tiro e de carreiras. Testemuños hai que din que o Sr. Da Torre vivía como un gran señor. Algunhas fotocopias de fotografías que obran no noso poder dánnolo a entender. Afeccionado ao xogo, perdeu nel esta magnífica propiedade. Curiosamente, tamén o Sr. Da Torre deixou a súa pegada na topografía popular da zona. Esta leira, todo o terreo que rodea o pazo de Serantellos, foi coñecida e segue séndoo aínda hoxe día por moitos dos nosos veciños, como “a Torre”, en referencia á súa  rumboso propietario. O afortunado novo dono pronto a puxo en venda. Debeu ser ao redor de 1897. Sabemos que en 1902 estaba xa en mans de D. Manuel do Valle.

D. Manuel, o francés, como lle chamaban as xentes de Cambados. Quería facer desta leira unha escola agrícola exemplar, ao estilo das xa existentes en Francia, para elevar o nivel técnico, social e económico  dos agricultores da zona. Foi un proxecto errado.  Desgraciadamente, non puido facelo realidade porque o fillo que había de dirixir a escola morrería prematuramente na primavera de 1903, sendo un mozo de pouco máis de vinte anos.

A pesar diso,  Don Manuel, contaba a súa filla Dna. Dores, “resignado, co corazón ferido de morte nas súas lexítimas ilusións, quedou coa leira, tratando sempre de mellorala”. Á súa morte, pasou á súa filla maior, a propia Dna. Dores, continuando a tradición paterna de conservala e mellorala.

Un tempo despois, a nova propietaria, en perfecto acordo coa súa nai, Dna. Lucía  Berchade, pensou un novo destino para a súa propiedade. Pensaron ambas as que os salesianos, cuxa congregación estaba en continuo crecemento, podían facer nela unha gran obra social. Así, en marzo de 1947,  Nai e filla, fixeron entrega deste fermoso recuncho do Salnés a Don Modesto Bellido, entón Inspector-provincial da Provincia de Salesiana de San Juan Bosco. En setembro dese mesmo ano, o antigo Pazo converteuse en colexio, un pequeno colexio de apenas cincuenta alumnos. Era como o gran de mostaza que se había de converter nunha gran árbore que daría sombra e acubillo a milleiros de alumnos e alumnas que co paso dos anos habíanse de  allegar a el.

Non fai moito, oín a un alto personaxe da política cambadesa a expresión seguinte: “O Cambados  actual non se entendería sen a presenza  dos salesianos”. Esaxeraba? Talvez, non.

Ildefonso García  Nebreda